Celem projektu jest zmniejszenie przedwczesnej umieralności z powodu cukrzycy i towarzyszących jej powikłań, ze szczególnym uwzględnieniem chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawałów serca i udarów mózgu. Projekt powstał z inicjatywy Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Pacjentów we współpracy z Fundacją Eksperci dla Zdrowia.
W ramach projektu został opracowany raport, który stanowi swego rodzaju poradnik dla samorządów (gmin, powiatów i województw) na temat tworzenia programów polityki zdrowotnej w cukrzycy w zgodzie z dobrymi praktykami, wytycznymi Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) oraz zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Publikację zaprezentowano 21 lutego b.r. podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Pacjentów w Sejmie.
„W raporcie zwracamy uwagę, z jakich dokumentów strategicznych i z jakich zasobów informacyjnych mają korzystać samorządy podczas opisywania programu polityki zdrowotnej w cukrzycy, aby mogły uzyskać pozytywną opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji” – mówi współautor raportu dr Jerzy Gryglewicz z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, ekspert Fundacji Eksperci dla Zdrowia. Zwraca też uwagę, że takie programy są realizowane przez samorządy od wielu lat, ale na niewystarczającym poziomie, dlatego uzyskują negatywne opinie AOMiT.
„Parlamentarnemu Zespołowi ds. Praw Pacjentów przyświecała idea, żeby zająć się stworzeniem programu profilaktyki zdrowotnej adresowanemu do osób chorych na cukrzycę. O cukrzycy pomyślałem dlatego, że jest to problem o charakterze społecznym” – podkreśla przewodniczący zespołu poseł Krzysztof Ostrowski (PiS), który zaproponował realizację takiego programu w powiecie gnieźnieńskim.
Z powodu stałego wzrostu liczby zachorowań, w ciągu ostatnich kilku dekad cukrzyca stała się jednym z głównych wyzwań dla systemów ochrony zdrowia na całym świecie. Z danych Światowej Federacji Cukrzycy (ang. International Diabetes Federation, IDF) wynika, że w 1985 roku na tę chorobę zapadło 30 mln ludzi, podczas gdy obecnie liczba ta przekroczyła już 382 mln, a zgodnie z prognozami do roku 2030 liczba chorych na świecie wzrośnie do ponad 552 mln.
W Polsce na cukrzycę cierpi już ponad 8 proc. populacji, jednak znaczna część chorych o tym nie wie, ponieważ cukrzyca w początkowym stadium nie daje żadnych objawów.
O tym, jak ważnym problemem zdrowia publicznego jest ta choroba świadczy fakt, że w 2018 r. zapobieganie cukrzycy oraz zwalczanie jej skutków uznano za jeden z priorytetów zdrowotnych państwa. To z kolei sprawiło, że aż 14 wojewódzkich rad do spraw potrzeb zdrowotnych uwzględniło ów priorytet w założeniach do regionalnej polityki zdrowotnej na lata 2019-2021.
„Największym problemem w cukrzycy jest to, że w dłuższej perspektywie choroba powoduje wystąpienie powikłań” – podkreśla dr Gryglewicz. Należą tu zarówno powikłania bezpośrednio zagrażające życiu, takie jak zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu, ale również takie, które prowadzą do inwalidztwa, jak stopa cukrzycowa, która często jest przyczyną amputacji kończyny, utarta wzroku, czy choroby nerek, które wymagają dializoterapii.
„Są to bardzo poważne choroby, które generują bardzo wysokie koszty w systemie opieki zdrowotnej, ale obciążają też budżety samorządów, które muszą m.in. zapewnić osobom niepełnosprawnym pewne świadczenia socjalne. Dlatego samorządy powinny być zainteresowane inwestowaniem w programy polityki zdrowotnej, bo to w istotny sposób może poprawić ich kondycję finansową” – ocenia dr Gryglewicz.
Bodźcem do realizacji takich programów przez samorządy powinno być również wprowadzenie możliwości ich dofinansowania z budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia (dzięki zmianom w Ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). W zależności od liczby mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, NFZ może przekazać środki na dofinansowanie w kwocie od 40 do 80 proc. nakładów przewidzianych na realizację programu.
„Możliwość współfinansowania programów przez samorządy i przez NFZ to nowa jakość w profilaktyce” – ocenia poseł Krzysztof Ostrowski.
Samorządy mogą też starać się o fundusze na ten cel ze środków unijnych.
Eksperci zwracają uwagę, że istotnym elementem samorządowych programów zdrowotnych powinno być po pierwsze wykrywanie wykrywanie cukrzycy, a po drugie stworzenie modelu postępowania dla osób już chorych na cukrzycę, który pozwoli zapobiec powikłaniom choroby.
„Postępowanie w cukrzycy składa się z kilku kluczowych elementów. Pierwszym z nich jest edukacja zdrowotna – pacjent musi mieć świadomość jak, ta choroba przebiega, jak powinien zmienić dietę i zwiększyć aktywność fizyczną. Kolejnym elementem jest farmakoterapia, bo cukrzyca wymaga podawania leków pozwalających utrzymać optymalny poziom cukru we krwi, po to, żeby nie wystąpiły powikłania” – tłumaczy dr Gryglewicz.
Autorzy raportu zaproponowali, by w ramach samorządowych programów zdrowotnych w cukrzycy finansować poradę lekarza diabetologa, który będzie ustalał indywidualny plan leczenia dla danego pacjenta uwzględniający zarówno edukację, dobór diety i aktywności ruchowej, jak i stosowane leki. Jest to o tyle istotne, że kolejki do specjalistów są największym problemem polskiego systemu ochrony zdrowia – na wizytę w poradni diabetologicznej czeka się od kilku miesięcy do kilku lat.
„Jeżeli leczenie cukrzycy jest dobrze przemyślane i zaplanowane przez specjalistów, to powikłania są odłożone w czasie, przeżycia chorych się wydłużają, a koszty leczenia są mniejsze” – podkreśla poseł Ostrowski. Podkreśla zarazem, że w tego typu programach ważną rolę odgrywają lekarze POZ, którzy najlepiej znają swoich pacjentów i kwalifikują ich do programu, a następnie współpracują z lekarzem specjalistą, a także pielęgniarki pełniące rolę edukatorów zdrowotnych.
